در جهان امروز، حجم زیادی از پسماندهای بیمارستانی، همه‌روزه در تمامی بیمارستان‌ها و مراکز بهداشتی و درمانی تولید می‌شود. در این میان، پسماند عفونی، حاوی عوامل زنده بیماری‌زایی است که توانایی بقا و زنده ماندن آن‌ها با یکدیگر متفاوت است، به‌عنوان‌مثال ویروس هپاتیت ب در هوای خشک، بسیار پایدار است و تا چندین هفته بر روی سطوح زنده می‌ماند.

به‌طور متوسط روزانه بیش از 72 تن انواع پسماند، تنها از سطح مراکز بهداشتی و درمانی شهر تهران جمع‌آوری می‌شود و این در حالی است که این میزان در سطح کشور، به‌مراتب بیشتر است. شرکت خدمات و ماشین‌آلات شفادرد، یکی از شرکت‌هایی است که کانون پتنت ایران به‌منظور حمایت از زیست‌بوم نوآوری و دانش‌بنیان کشور، اقدام به ثبت دستاوردهای فناورانه آن در ادارات ثبت اختراع معتبر خارجی کرده است.

ساخت دستگاه‌های بی‌خطرساز و استریل کننده پسماندهای خطرناک بیمارستانی، از جمله موفقیت‌های این شرکت دانش‌بنیان است.

به گفته سید مرتضی سادات مدیرعامل شرکت خدمات و ماشین‌آلات شفادرد، پسماندهای عفونی، دارای انواع عوامل بیماری‌زا همچون انواع باکتری، ویروس و انگل هستند و چنانچه در محیط رها شوند، به انتقال بیماری به انسان و آلودگی زیست‌محیطی منجر می‌شوند. از عمده مراکز تولیدکننده انواع پسماند عفونی، می‌توان به بیمارستان‌ها، مراکز بهداشتی و درمانی، آزمایشگاه‌ها، کلینیک‌های دامپزشکی، مراکز دفن پسماند و درنهایت زندان‌ها اشاره کرد.

مطابق با ماده 7 قانون مدیریت پسماند، مدیریت اجرایی پسماند خطرناک و ویژه بر عهده تولیدکنندگان این نوع از زباله‌ها است. از طرفی با توجه به ماده 64 ضوابط و روش‌های مدیریت اجرایی پسماندهای پزشکی، بی‌خطرسازی پسماندهای عفونی و تیز و برنده توسط مراکز عمده تولیدکننده پسماند پزشکی ویژه مانند بیمارستان‌ها و در شهرهای متوسط و بزرگ باید در محل تولید انجام شود تا مخاطرات ناشی از حمل‌ونقل و هزینه‌های مربوطه به حداقل برسد.

باید سامانه‌ای در نظر گرفته شود که بتواند انواع پسماند عفونی را بی‌خطر کرده و از طرفی مشکل زیست‌محیطی به همراه نداشته باشد. ازاین‌رو، شرکت شفادرد با ابداع و ساخت دستگاه 3flash، اقدام به برطرف سازی این مشکل زیست‌محیطی کرده است.

عملکرد دستگاه بی خطرساز پسماند عفونی موسوم

در این دستگاه، ابتدا کیسه‌های حاوی پسماند عفونی یک‌به‌یک توسط کاربر وارد قسمت خردکن می‌شود. در ادامه و بعد از تکمیل ظرفیت دستگاه از پسماند عفونی، کل سیستم خردکن کیسه‌های حاوی پسماند عفونی و مایعات جمع شده در دستگاه وارد سیکل بی خطرسازی استریل می‌شود.

شرایط سیکل استریل بدین شرح است که دما 121 درجه سانتی‌گراد، فشار 2،5 بار و زمان 30 دقیقه است، دما و زمان این دستگاه قابل تنظیم است. پس از سیکل بی‌خطرسازی، کاربر، پسماند بی‌خطر شده را که به‌صورت بسته‌بندی شده است، از دستگاه خارج می‌کند.

این دستگاه که در مراکز درمانی نصب شده، با بی‌خطرسازی کامل پسماند عفونی، ایمنی لازم را تا آنجا فراهم می‌سازد که این پسماندها حتی همراه با سایر پسماندهای عادی بیمارستان توسط شهرداری منطقه جمع‌آوری ‌شود. منظور از بی‌خطرسازی، گندزدایی و از بین بردن عوامل میکروبی در پسماند عفونی است که باید قبل از دفن، امحا نهایی و یا جابه‌جایی از محل تولید مانند بیمارستان‌ها، بی‌خطر و یا گندزدایی شود.

فناوری و اجزای تشکیل‌دهنده دستگاه

این دستگاه از دو قسمت عمده خردکن و مخزن نگهدارنده زباله تشکیل شده است که ابتدا پسماند توسط خردکن، خرد شده و سپس وارد مخزن می‌شود.

دستگاه flash3 با کمک تیغه‌های چهارگانه خردکن، این قابلیت را دارد که بتواند انواع گوناگون پسماند عفونی را خرد کند. پسماند عفونی از عناصر گوناگون مانند پارچه، فلزات و پلاستیک تشکیل شده است که ابعاد مختلفی دارند. ازاین‌رو، خردکن دستگاه بی‌خطرساز پسماند عفونی، باید این قابلیت را داشته باشد که به‌راحتی بتواند همه این مواد را خرد کند.

معمولاً در تمام اتوکلاوها، تنها فاز جامد استریل می‌شود و امکان بی‌خطرسازی فاز مایع وجود ندارد. این در حالی است که در این دستگاه، فاز مایع از فاز جامد موجود در پسماند عفونی جدا شده و به‌طور جداگانه استریل می‌شود.

با توجه به اینکه دمای مایعات نسبت به جامدات دیرتر بالا می‌رود، این سیستم طوری طراحی‌شده که دو فاز مایع و جامد را از هم جدا کند و درواقع با خرد شدن پسماند، فاز جامد وارد کیسه‌زباله‌ای می‌شود که از قبل در دستگاه نصب شده است و فاز مایع در سینی موجود در انتهای دستگاه جمع می‌شود. در ادامه، ابتدا فاز مایع به کمک کلید پیش‌گرم‌کن که برای این منظور طراحی‌شده است گرم می‌شود و دمای آن افزایش می‌یابد. در نتیجه در زمان استریل، سیستم سریع‌تر به دمای مدنظر می‌رسد و بدین ترتیب، دو فاز جامد و مایع، بی‌خطر می‌شوند.

برای تماس کمتر کاربر با پسماند، این دستگاه به‌گونه‌ای طراحی‌شده است که کیسه پسماند عفونی از درب مربوط به قسمت خردکن دستگاه وارد می‌شود و پسماند استریل و به‌صورت بسته‌بندی شده از درب دیگر خارج می‌شود. قبل از خرد شدن پسماند، کاربر، 12 کیسه که از جنس PP است را در جایگاه مربوط به سینی تغذیه نصب می‌کند. در ادامه، پسماند بعد از خرد شدن به داخل کیسه‌های تعبیه‌شده منتقل و وارد چرخه استریل می‌شود. سپس کاربر کیسه‌های پسماند استریل شده را از دستگاه خارج می‌کند.

همچنین این دستگاه قابلیت خودشستشویی دارد. این دستگاه می‌تواند با دمای 131 درجه سانتی‌گراد و با کمک فشار آب و چرخش خردکن و سینی تغذیه، به‌طور خودکار مورد شستشو قرار گیرد.

ازآنجاکه در این دستگاه پسماند عفونی وارد و خرد می‌شود، به کمک فیلتر چندلایه و آنتی باکتریال موجود در مسیر خروجی هوای داخل دستگاه، مانع از انتشار بوی نامطبوع به محیط می‌شود.

تماس حداقلی کاربر با پسماند عفونی

مهم‌ترین مزیت دستگاه استریل کننده پسماند عفونی این است که کاربر حداقل تماس با پسماند عفونی را دارد. پسماند مایع هم‌زمان با پسماند جامد بی‌خطر شده و زمانی که کیسه حاوی پسماند جامد و مایع خرد می‌شود، پسماند جامد داخل کیسه‌های که از قبل در درون دستگاه تعبیه‌شده است، می‌شود، اما مایعات به سینی زیر کیسه ریخته که به کمک عملکرد پیش‌گرم به دمای 50 تا 60 درجه می‌رسد. پس از اتمام خرد شدن، پسماند مایع و جامد توأمان وارد مرحله دمایی و بی‌خطرسازی می‌شوند.

 نمونه‌های مشابه خارجی، برای بی‌خطرسازی فاز مایعات پسماند، طراحی نشده‌اند، اما این دستگاه قادر است دو فاز جامد و مایع را بی‌خطر کند. در سامانه‌های دارای خردکن مشابه خارجی، پسماند پس از خرد شدن در مخزن استریل کننده، ته‌نشین می‌شود که این مسئله نیاز به تمیز کردن دستگاه دارد اما در این دستگاه به دلیل وارد شدن پسماند خردشده به کیسه، کمتر آلوده و کثیف می‌شود.

همچنین در نمونه‌های مشابه خارجی، پسماند استریل شده به‌صورت بسته‌بندی از دستگاه خارج نمی‌شود و کاربر به‌سختی پسماند را از دستگاه خارج می‌کند و از طرفی این مسئله باعث افزایش تماس کاربر و پسماند می‌شود اما هدف از ساخت و اختراع این دستگاه، بی‌خطرسازی انواع پسماند عفونی است، به ترتیبی که کم‌ترین تماس بین پسماند و کاربر برقرار شود.

فروش به سازمان‌ها و مراکز داخلی و خارجی

هم‌اکنون، این دستگاه در مراکز بهداشتی و درمانی سراسر کشور از جمله بیمارستان تازه تأسیس دانشگاه علوم پزشکی بوشهر، بیمارستان‌های شهدای بناب، شهید رجائی دانشگاه علوم پزشکی مازندران، ولیعصر (عج) قم و طالقانی چالوس نصب و بهره‌برداری شده و یک نمونه نیز به کشور اسپانیا صادرشده است.

مرکز ارتباطات و اطلاع‌رسانی معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری

#20